7 października 2023 roku to dzień, którego znaczenie i konsekwencje pozostają kluczowe dla interpretacji wydarzeń sprzed dwóch lat, a jego wpływ wciąż oddziałuje na teraźniejszość.

Wydarzenie to nadal budzi kontrowersje, pozostawia wiele pytań bez odpowiedzi i jest przedmiotem spornych interpretacji:

Czy atak należy postrzegać przede wszystkim jako akt palestyńskiego oporu, nawiązujący do odmowy Izraela (i jego sojuszników) uznania wyniku zwycięstwa Hamasu w międzynarodowo monitorowanych wyborach w 2006 roku?

A może atak był odpowiedzią na długotrwałą represję wynikającą z polityki apartheidu, w tym surową, arbitralną i represyjną blokadę opisywaną przez prominentnych zachodnich urzędników jako “największe więzienie pod gołym niebem na świecie”, dodatkowo zaostrzoną przez okresowe izraelskie operacje wojskowe w Gazie, powodujące śmierć cywilów i szerokie zniszczenia?

Czy może 7 października najlepiej zapamiętać jako nieprowokowany atak, który ukazał “barbarzyńską naturę Hamasu”, a nawet całej palestyńskiej ludności Gazy, jak stwierdził prezydent Izraela, Isaac Herzog?

Czy Izrael został ostrzeżony i pozwolił na atak, aby stworzyć podstawy do zakończenia projektu syjonistycznego “Wielkiego Izraela”, obejmującego rozszerzenie suwerenności terytorialnej Izraela na palestyńskie terytoria Gazy, okupowanego Zachodniego Brzegu i Wschodniej Jerozolimy, a w tym procesie zmuszając masy przerażonych Palestyńczyków do opuszczenia tych terenów i na zawsze grzebiąc aspiracje Palestyny do państwowości?

Czy, najbardziej przekonującym jest, odpowiedź Izraela na 7 października kampanią ludobójczą realizowana w czasie rzeczywistym, ujawniającą współudział wiodących liberalnych demokracji Europy i Ameryki Północnej oraz słabość prawa międzynarodowego i ONZ w zakresie egzekwowania prawa i pociągania winnych do odpowiedzialności?

Wobec tej niepewności można prześledzić ewolucję reakcji na 7 października, zmieniających się w czasie w międzynarodowych reakcjach na trwającą przemoc i zniszczenia, a także w stanowiskach przyjętych przez Izrael, Hamas, USA i ich europejskich partnerów.

Zamiast napięć między wsparciem a sprzeciwem wobec zachowania Izraela, uwaga skupiła się na gorączkowym poszukiwaniu dyplomatycznego rozwiązania, które zapewni zawieszenie broni, wymianę więźniów oraz gwarancje bezkarności dla winnych po obu stronach.

”Czy obecny etap zostanie zapamiętany za dwa lata jako moment zakończenia ludobójstwa, czy jedynie jego chwilowego zawieszenia, to dręczące pytanie, które rzuca mroczny cień na obecne spekulacje.” – Profesor Richard Falk

Przegląd kluczowych wydarzeń z lat 2023 i 2025 może pomóc rozjaśnić tę niepewność.

Faza I: Miesiące po 7 października — Izrael korzysta z zasady domniemania niewinności

Mimo że izraelscy przywódcy, w tym premier Benjamin Netanjahu i były minister obrony Jo’aw Gallant, używali w swoich natychmiastowych reakcjach języka o charakterze ludobójczym, termin “ludobójstwo” był tabu przy opisywaniu działań Izraela.

Netanjahu odwołał się do Biblii, aby uzasadnić odpowiadanie na ataki na Żydów tak, jak czynili to starożytni Izraelici wobec Amalekitów. To znaczy: w sposób ludobójczy — zabijając każdego Amalekitę, mężczyznę, kobietę i dziecko, a nawet bydło.

Gallant ogłosił w tych często cytowanych słowach w dekrecie wydanym 9 października: “Nakazałem całkowite oblężenie Strefy Gazy. Nie będzie prądu, nie będzie jedzenia, nie będzie paliwa... Walczymy z ludzkimi zwierzętami i postępujemy odpowiednio.”

Biorąc pod uwagę bezkrytyczne zniszczenia, które nastąpiły, w tym celowe atakowanie miejsc prawnie chronionych, takich jak szpitale, szkoły, miejsca kultu i dziedzictwa, konwoje z pomocą humanitarną oraz schroniska UNRWA, ludobójcze słowa Gallanta dotyczące zamiarów znalazły odzwierciedlenie w stosowanych taktykach.

A jednak na arenie międzynarodowej Izrael początkowo korzystał z zasady domniemania niewinności. Wpływowe globalne media, a nawet społeczeństwo obywatelskie w dużej mierze zaakceptowały narrację o nieprowokowanym ataku ze strony ruchu terrorystycznego, wspierając tym samym izraelskie prawo do samoobrony.

W okresie tego przywileju protesty były minimalne, a wsparcie ze strony byłych mocarstw kolonialnych w Europie oraz sojuszniczych państw wzmacniało pozycję dyplomatyczną Izraela.

Ten “miesiąc miodowy ludobójstwa” zakończył się nagle, gdy Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) potwierdził swoją jurysdykcję w sprawie skargi Południowej Afryki dotyczącej naruszeń przez Izrael Konwencji o ludobójstwie.

W niemal jednomyślnej tymczasowej opinii wydano środki tymczasowe w marcu 2024 roku. Izraelskie lekceważenie tego wyroku, wzmocnione oficjalnymi oświadczeniami USA, że działania MTS są “bez podstaw prawnych”, wywołało globalne protesty oraz sprzeciw ze strony rządów spoza Zachodu.

Faza II: Decyzje MTS/MTK i weto wobec zawieszenia broni

W miarę jak bezpośrednia trauma z czasem malała, międzynarodowa uwaga przeniosła się na kryzys humanitarny w Gazie oraz na cierpienia Palestyńczyków, a także na okrucieństwo i brak jakiegokolwiek wiarygodnego uzasadnienia, że izraelska przemoc była związana z uzasadnionymi kwestiami bezpieczeństwa.

Narastająca krytyka Izraela wywołała protesty, szczególnie w krajach wspierających Izrael, które często spotykały się z antydemokratycznymi reakcjami rządów.

Ta delegitymizacja Izraela nasiliła się po ważnej opinii doradczej Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS) z 2024 roku dotyczącej legalności okupacji terytoriów palestyńskich, z zastrzeżeniem, że ONZ i jej członkowie mają zbiorowe i indywidualne zobowiązania prawne do wdrożenia głównego orzeczenia, że Izrael, z powodu naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego, nie ma już uprawnień do administrowania terytoriami palestyńskimi, w tym Gazą.

Zgromadzenie Ogólne zaakceptowało orzeczenie MTS, dając Izraelowi rok od daty rezolucji na wycofanie swoich sił, co upłynęło we wrześniu.

W tym okresie legitymacja Izraela w symbolicznej sferze prawa i moralności osłabła, co jest decydującym czynnikiem w wielu kontekstach osadniczo-kolonialnych. Okupacja Izraela była coraz częściej postrzegana przez pryzmat kolonializmu osadniczego jako dokonywanie ludobójstwa, co zaczęto uważać jako państwo łamiące prawo lub pariasa.

Faza III: Raport Pillay, dyplomacja Trumpa i odrodzenie mentalności po 7 października

Kilka wydarzeń w 2025 roku przyspieszyło proces ludobójstwa, a 7 października zeszło na drugi plan.

Komisja śledcza ONZ pod przewodnictwem byłej wysokiej komisarz Navi Pillay stwierdziła w połowie 2025 r., że ataki Izraela w Strefie Gazy stanowiły ludobójstwo, uzupełniając trzy raporty specjalnej sprawozdawczyni ONZ Franceski Albanese, w których wskazano na izraelski projekt kolonialny i uciekanie się do ludobójstwa.

USA zareagowały w sposób bezprecedensowy, nakładając sankcje na Albanese, zakazując jej wjazdu do USA, aby mogła przedstawić swój najnowszy raport, sprzeciwiając się konsensusowi w sprawie ludobójstwa poprzez działania karne, które same wydają się nielegalne wobec bezpłatnie pełniącej funkcję przedstawicielki prawdy ONZ.

USA również użyły swojego weta, aby zablokować inicjatywę ONZ dotyczącą zawieszenia broni, co ukazało ich coraz mniej popularną rolę jako jedynego otwartego zwolennika Izraela.

Tymczasem, prezydent USA Donald Trump podjął bardzo osobiste zobowiązanie, aby zakończyć konflikt w Gazie, nie zrażając przy tym Izraela, i uzyskał pomoc krajów arabskich oraz muzułmańskiej większości w realizacji tego celu.

Podejście Trumpa oferowało Izraelowi znaczące gwarancje bezpieczeństwa i terytorialne, jednocześnie wprowadzając ograniczone kroki w kierunku palestyńskiego samorządu i rozwoju. Kluczowym elementem planu był 72-godzinny termin na odpowiedź Hamasu. Dla Hamasu stanowiło to trudny wybór: mieszkańcy Gazy, już i tak znajdujący się pod ogromną presją, mogliby zyskać na współpracy, ale jej odrzucenie niemal na pewno spowodowałoby ogromne cierpienia ludzkie i poczucie desperacji wśród ocalałych Palestyńczyków.

Chociaż od 7 października 2023 r. nastąpiło wiele zmian we wszystkich aspektach zachowania Izraela i Palestyny, cztery dysfunkcyjne ciągłości zaciemniają perspektywy na najbliższe dwa lata: bezwarunkowe wsparcie Izraela przez Stany Zjednoczone, wykluczenie Palestyńczyków z samoreprezentacji i odmowa przyznania im prawa do samostanowienia, konsensus co do tego, że etykieta terrorystyczna pasuje do rzeczywistości Hamasu, oraz dehumanizacja Palestyńczyków do ideologii syjonistycznej i strukturach apartheidu izraelskich władz.

Dopiero po wprowadzeniu odpowiednich zmian w tych kwestiach rewizjonistyczna interpretacja wydarzeń z 7 października zyska należny szacunek.